Doğrudan teminde tek satıcılık (22/a) ve İhtiyacın özel bir hakka sahip gerçek veya tüzel tek kişiden teminine (22/b)ilişkin bilgiler

Söz konusu husus öncelikle Kamu İhale Genel Tebliğinin 22.2. ve 22.3. maddelerinde belirtilmiştir. Aşağıda Genel Tebliğinin maddeleri belirtilmiş olup dikkat edilebilecek hususlar aşağıda belirtilmiştir. Şöyle ki;

İhtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespit edilmesi konusunun ve yapılacak piyasa fiyat araştırmasının Tebliğde belirtilen tek kaynaktan temin edilen mallara/ hizmetlere ilişkin formda yer alan düzenlemeler çerçevesinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Tek satıcılık halinin ticaret odaları, sanayi odaları, esnaf odaları gibi mercilere başvurarak buralardan temin edilecek belgelerle kanıtlanması zorunluluğu bulunmamakta ancak ihtiyacın niteliğine göre ihtiyacın tek kişiden temin edilmesi hususunun buralardan alınacak bilgilerle gerekçelendirilmesi ve temini mümkün olan bilgi ve belgelerle da gerekçe veya gerekçelerin temellendirilmesinin doğru olacağını belirtmek gerekir.

Tek satıcılık hali her ihtiyaç için ayrı ayrı belirlenmesi gereken bir husus olup bu hususla ilgili olarak öncelikle ihtiyacın objektif olarak belirlenmesi ve tanımlanması gerekir.

İhtiyacın ikame edilebilir olmaması gerekir.

Alımı yapılacak ihtiyacın gerekli bulunmayan bazı nitelikleri ihmal edildiğinde seçenekler çoğalıyor ise ihtiyacın tek kaynaktan temin edileceğinden söz edilmemesi tabiri diğerle idare ihtiyaç konusu mal veya hizmetin teknik özelliklerini tanımlarken tek kaynağı işaret edecek şekilde belirleme yapmamalıdır.

Bazen de tek satıcılık durumu piyasa durumuna göre de belirlenebilmektedir. Buna Asfalt (bitüm) açısından TÜPRAŞ'ı örnek gösterebiliriz, bu tip malzemede TÜPRAŞ tek satıcı konumunda bulunmaktadır.

Satın alınan veya idarece kullanılan taşınırların yedek parça, tamir ve/veya bakımları gibi servis hizmetlerinin tek satıcı olarak tanımlanabilmesi için bunların Türkiye'de tek yetkili servisinin bulunması gerekir.[1]

Tek satıcılık hususu yıllara göre ve piyasa şartlarına göre değişebilecek olup önceki yıl satın alınan mal veya hizmet tek satıcı bulunmakta iken bir sonraki yıl ihtiyacın temininde piyasa yeni arz eden firmalar çıkabilecek veya yeni yetkilendirme veya distribütörlükler verilerek arz durumu değişebileceğinden idarece piyasa fiyatı araştırmasının ihtiyacın her temininde yapılması önem arz etmektedir.

22.2. İhtiyacın gerçek veya tüzel tek kişiden temini

İdareler, 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (a) bendinin uygulamasında mal ve hizmet alımlarında, 4734 Sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (a), (b), (c) Bentleri Kapsamında Tek Kaynaktan Temin Edilen Mallara/Hizmetlere İlişkin Formu (KİK022.0/M ve KİK021.0/H) kullanarak ihtiyacın neden sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğini detaylı olarak yazacak, fiyat araştırması yapacak, ihtiyaç konusu malın veya hizmetin niteliklerini tarif edecek ve bu hususlara ilişkin bütün belgeleri standart forma ekleyeceklerdir. Ayrıca, bir taahhüt kapsamında; taahhüt konusu sözleşme veya şartnamede yer alan hükümler nedeniyle belli bir marka veya modelli malın alınmasının zorunlu olduğu hallerde, 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (a) bendinin uygulanması mümkün bulunmaktadır.

22.3. İhtiyacın özel bir hakka sahip gerçek veya tüzel tek kişiden temini

4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (b) bendi sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili bilimsel, teknik, fikri veya sanatsal v.b. nedenlerle özel bir hakka sahip olmasını ifade etmektedir. Bu nedenle, ihale konusu mal veya hizmet, bilimsel, teknik, fikri veya sanatsal v.b. nedenlerle ve münhasır hakların korunması nedeniyle sadece belirli bir mal tedarikçisi veya hizmet sunucusu tarafından sağlanabiliyorsa, ilan yapılmaksızın anılan madde hükmüne göre doğrudan temin yoluyla ihtiyaçların karşılanması mümkün bulunmaktadır. Örneğin idarelerin diğer usullerle temini mümkün olmayan bilimsel yayın, fikir ve sanat eseri, belirli bir akademik kişiden eğitim v.b. mal veya hizmetler bu bent kapsamında temin edilebilecektir. İdareler, 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (b) bendinin uygulamasında, (Tek Kaynaktan Temin Edilen İhtiyaçlara İlişkin Standart Formu-KİK022.0/M ve KİK021.0/H) kullanarak ihtiyacın neden sadece özel bir hakka sahip gerçek veya tüzel tek kişiden karşılanabileceğini detaylı olarak yazacak, fiyat araştırması yapacak, ihtiyaç konusu mal veya hizmetin niteliklerini tarif edecek ve bu hususlara ilişkin bütün belgeleri standart forma ekleyeceklerdir.

[1] Kamu İhale Kurumunun 2008/UH.Z-2410 Sayılı Kararı