Yapım İşleri Uygulama Yönetmeliği Çerçevesinde Teminat Mektupları

I. Giriş

Teminat mektubu, borçlunun muhataba karşı yüklendiği bir edimin yerine getirilmesini garanti etmek üzere, banka tarafından lehtara verilen mektuptur.

Teminat mektubu, mevcut kredi ilişkisi nedeniyle, muhataba hitaben düzenlenir. Kendisine garanti verilen kişiye “Muhatap”, lehine teminat mektubu verilen kredili müşteriye ise “Lehtar”, denilir.

Kamu İhale Kapsamındaki ihalelerde üç çeşit teminat mektubu vardır,bunlar geçici teminat mektubu,kesin teminat mektubu ve avans teminat mektubu,yazımızda teminat mektupları hakkında genel bilgi verildikten sonra bu mektupların özellikleri irdelenecektir.

II.Genel Olarak Teminat Mektubu Çeşitleri

Teminat mektuplarını “konularına” , “geçerli olduğu sürelere” ve “bankanın ödemekle yükümlü olduğu meblağa” göre üç bölümde toplamak mümkündür.

a. Konularına Göre Teminat Mektupları

1) Geçici Teminat Mektupları

Geçici teminat mektupları, mektup metninde belirli bir süre için geçerli olduğu belirtilerek düzenlenen teminat mektuplarıdır. Mektupta belirtilen süre içinde tazmin talep edilmediği takdirde, bir daha paraya çevrilmesi istenemez.

2) Kesin Teminat Mektupları

Bu tür teminat mektuplarında, lehtarın mektupta belirlenen yükümlülüğünü yerine getireceği, aksi takdirde mektup miktarının banka tarafından muhataba ödeneceği garanti edilir. Lehtarın, yükümlülüğünü kısmen ya da tamamen yerine getirmemesi halinde, bankanın tazmin borcu doğar. Bankanın tazmin edeceği miktar, genelde mektup bedeli ile sınırlıdır; ancak, üstü açık mektuplarda tazmin edilen miktar, mektup bedelinin çok üstünde olabilir.

3) Avans Teminat Mektupları

Müteahhitlerin kazandıkları kamu veya özel sektör ihalelerinde, işe başlamaları için aldıkları peşin avans miktarının, bir banka tarafından garanti edilmesidir. Sözleşme hükümlerine uygun olarak müteahhit taahhütlerini yerine getirdikçe, avans, hak edişlerinden mahsup edilmek (düşülmek) suretiyle geri alınır.

4) Mahkeme ve İcra Dairelerine Hitaben Verilen Teminat Mektupları

Bu tür teminat mektuplarının konusu çok çeşitli olabilir: Menfi tespit, ihtiyati haciz, ihtiyati tedbir, yürütmenin durdurulması (tehiri icra), icralardaki ihaleye katılmak, yurt dışındaki bir kişinin Türkiye’de dava açması, vs. gibi çeşitli konularda ilgili mahkeme veya icra müdürlüğüne hitaben düzenlenir. Bu konularda mahkemelere hitaben verilen teminat mektupları vadesiz mektuplardır.

Menfi tespit davaları ile ilgi olarak verilen teminat mektuplarında, borçlu, borcunun bulunmadığının tespiti için mahkemeye müracaat etmektedir. Mahkemenin kararının kesinleşmesine kadar, ihtiyati tedbir kararı verilmesini talep eder. Mahkeme, tedbir kararı uyarınca kararın borçlunun aleyhine kesinleşmesine kadar alacağını tahsil edemeyen alacaklının muhtemel zararını karşılamak üzere borçlunun teminat vermesini talep edebilir. Karar borçlu aleyhine kesinleştiği takdirde, alacaklı zararını mektubu tazmin ederek karşılayacaktır.

İhtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararlarında ise, üçüncü şahısların uğrayacakları muhtemel zararlarının tazmini amacıyla davacı veya alacaklı lehine, kararı veren Mahkemeye hitaben teminat mektubu verilir. Alacaklı hacizde veya tedbirde haksız çıktığı zaman, üçüncü şahısların zararı mektup tazmin edilerek karşılanacaktır.

İcranın geri bırakılması (tehiri icra) için verilen teminat mektuplarında ise, mahkemenin aleyhine verdiği kararı temyiz eden borçlu, hükmedilen para kadar bir teminat mektubu vererek, Yargıtay’dan tehiri icra kararı almak üzere süre talep eder. Yargıtay, incelemenin sonuna kadar tehiri icra kararı verdiği takdirde, icraya devam edilmez. Sonuçta Yargıtay, lehtar aleyhine karar verdiği takdirde mektup icra dairesi tarafından tazmin edilecektir; aksi durumda ise mektup iade edilir.

5) Vergi Dairelerine Hitaben Verilen Teminat Mektupları

Tarh edilen vergi ve bunların cezalarına itiraz edilmesi veya verginin takside bağlanmasını sağlamak amacıyla ilgili vergi dairesine hitaben düzenlenir.

6) Gümrüklere Hitaben Verilen Teminat Mektupları

Bu tür teminat mektupları genellikle, gümrükten geçirilen malların vergi ve resimleri ile bunların cezalarının banka tarafından garanti edilmesini sağlamak amacıyla ilgili gümrük müdürlüğüne hitaben hazırlanır.

Gümrük idareleri vadeli mektup kabul etmedikleri gibi, genellikle limitsiz tabir edilen üstü açık mektup şeklinde düzenlenmesini talep etmektedirler.

Gümrük müdürlüklerinin dosyayı incelemeleri uzunca bir süre aldığından, uygulamada, uzun yıllar sonra mektup miktarının çok daha üstünde bir tazmin riskiyle karşılaşılmaktadır. Örneğin, 1000,00 YTL’lık bir mektup için beş altı yıl sonra bir kaç bin YTL’lık tazmin talebi ile karşılaşmak olasıdır.

7) Serbest Konulu Teminat Mektupları

Teminat mektupları, yukarıda anlatılanlardan başka her çeşit konuda resmi dairelere, özel kişi veya kuruluşlara hitaben de verilebilir. Kiralanan taşınmazın depozitosu, acentelik, bayilik, herhangi bir borcun teminatı gibi çok çeşitli konular için özel metinli teminat mektubu düzenlenebilir.

b. Geçerli Olduğu Sürelere Göre Teminat Mektupları

1) Vadeli Teminat Mektupları

Bu tip mektuplar belirli bir vadeye tabidir. Belirtilen vadeye kadar mektubun tazmini yazılı olarak bankadan istenilirse mektupta yazılı olan meblağ muhataba ödenir. Mektup metninde “… vade tarihine kadar tazmin talebinde bulunulmadığı takdirde, teminat mektubunun hükümsüz hale geleceği…” şeklinde bir ibarenin bulunması şarttır. Aksi takdirde muhatap, vade tarihine kadar riskin gerçekleşmiş olması halinde, vadeden itibaren 10 yıl içinde tazmin talep edebilecektir.

Vade, bir kaç şekilde gösterilebilir :

Belirli bir tarihe kadar geçerli olacak şekilde; örneğin, “20/09/2009 yılına kadar geçerlidir” şeklinde düzenlenebilir.

Belirli bir süre için geçerli olacak şekilde; örneğin, “30 gün için geçerlidir” şeklinde düzenlenebilir.

Belirli bir tarihten sonra yine belirli bir süre için geçerli olacak şekilde; örneğin, “20/09/2008 tarihinden itibaren 30 gün için de tazmin talep edilmesi” şeklinde

Olmak üzere vade çeşitli biçimlerde düzenlenebilir.

2) Süresiz Teminat Mektupları

Üzerinde belirli bir geçerlilik süresi olmayan ve süresiz olarak yürürlükte kalan mektuplardır. Süresiz teminat mektupları, Borçlar Kanunu’nun da belirtilen 10 yıllık genel zaman aşımı süresine tabidirler. Tanzim tarihinden itibaren 10 yıl içinde tazmin talep edilmediği takdirde, zaman aşımına uğrar.

c. Bankanın Ödemekle Yükümlü Olduğu Meblağa Göre

Teminat Mektupları

Bankanın ödemekle yükümlü olduğu meblağa göre teminat mektupları limitli teminat mektupları ve limitsiz teminat mektupları olarak ikiye ayrılmaktadır.

1) Limitli (Ödeme Tutarı belirli) Teminat Mektupları

Limitli teminat mektuplarında bankanın ne kadar risk üstlendiği kesin olarak bellidir. Başka bir ifadeyle, tazmin talep edilmesi halinde bankanın en çok ne kadar para ödeyeceği mektup metninde kesin bir şekilde yer alır.

2) Limitsiz (Üstü Açık – Ödeme Tutarı belirsiz)

Teminat Mektupları

Bu çeşit mektuplarda, bankanın ödemeyi garanti ettiği belirli bir meblağ yer almakla birlikte “… verildiği tarihten itibaren hesaplanacak kanuni faiz ve gecikme cezası ile birlikte ödeneceği …” şeklinde bir ibare de yer aldığından; tazmin anında mektup bedelinin çok daha üstünde bir taleple karşılaşılabilir. Bu nedenle üstü açık mektup olarak tabir edilirler.

Genellikle gümrük idarelerine hitaben verilen teminat mektupları bu tip mektuplardır. Mektup metninde belirli bir meblağ yer almakla beraber; bu meblağa ek olarak, mektubun düzenlendiği tarihten itibaren hesaplanacak faiz ve gecikme cezalarının da ödeneceği garanti edildiğinden, bazen mektupta belirtilen miktarın bir kaç katı tazmin riskiyle karşılaşmak mümkündür. Bu çeşit mektupların verilmesi söz konusu olduğu zaman, risk-kredi teminatı dengesinin çok iyi ayarlanmış olması gerekir.

III. 4734 – Kamu İhale Kanunu açısından Teminat Mektupları Kanunun 35 nci maddesinde düzenlenmiştir.

Bu Kanun kapsamında verilecek teminat mektuplarının kapsam ve şeklini tespite Kamu İhale Kurumu yetkilidir.

32[1] nci maddeye göre belirlenen tekliflerin geçerlilik süresinden en az otuz gün fazla süreli olmak kaydıyla, geçici teminat mektuplarında süre belirtilir. Teklif geçerlilik süresinin uzatılması halinde, geçici teminat mektuplarının süresi de aynı süre ile uzatılır. Kesin teminat mektuplarının süresi ihale konusu işin bitiş tarihi dikkate alınmak suretiyle idare tarafından belirlenir.

İlgili mevzuatına aykırı olarak düzenlenmiş teminat mektupları kabul edilmez. “hükmü bulunmaktadır.

Kanunu 33 ncü maddesinde Geçici Teminat düzenlenmiştir.

 “İhalelerde, teklif edilen bedelin % 3’ünden az olmamak üzere, istekli tarafından verilecek tutarda geçici teminat alınır. İhale dokümanında belirtilmesi şartıyla, danışmanlık hizmeti ihalelerinde geçici teminat alınması zorunlu değildir.” düzenlemesi vardır.

  IV.İkincil mevzuatı oluşturan Yapım İşleri Uygulama Yönetmeliğinin  Teminatlar başlıklı 56 ncı maddesinde “(1) İhalelerde, teklif edilen bedelin yüzde üçünden az olmamak üzere, istekli tarafından verilecek tutarda geçici teminat alınır.

(2) (Değişik:RG-7/6/2014-29023) İhale üzerinde bırakılan istekliden sözleşme imzalanmadan önce, teklif fiyatının sınır değere eşit veya üzerinde olması halinde teklif fiyatının % 6’sı, sınır değerin altında olması halinde ise yaklaşık maliyetin % 9’u oranında kesin teminat alınır.

(3) Kanunun 34 üncü maddesindeki değerler teminat olarak kabul edilir.

(4) İstekli veya yüklenici tarafından, teminat olarak banka teminat mektubu verilmesi halinde, bu teminat mektuplarının kapsam ve şeklinin, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan standart formlara uygun olması zorunludur. Standart formlara uygun olarak düzenlenmemiş teminat mektupları geçerli kabul edilmez.

(5) Geçici teminat olarak sunulan teminat mektuplarında geçerlilik tarihi belirtilmelidir. Bu tarih, ihale dokümanında belirtilen teklif geçerlilik süresinin bitiminden itibaren otuz günden az olmamak üzere istekli tarafından belirlenir.

(6) Kesin teminat mektuplarının süresi, ihale konusu işin bitiş tarihi dikkate alınmak suretiyle idare tarafından belirlenir.

(7) İsteklinin ortak girişim olması halinde toplam teminat miktarı, ortaklık oranına veya işin uzmanlık gerektiren kısımlarına verilen teklif tutarlarına bakılmaksızın ortaklardan biri veya birkaçı tarafından karşılanabilir.

(8) Her ne suretle olursa olsun, idarece alınan teminatlar haczedilemez ve üzerine ihtiyati tedbir konulamaz.

(9) Gerek görüldüğünde teminat mektuplarının ilgili bankanın genel müdürlüğünden veya şubesinden teyidi idarelerce yapılabilir. Yapılan teyitlerde, bankanın en az iki yetkilisinin imzasının bulunması gerekir.

(10) Fiyat farkı ödenmesi öngörülerek ihale edilen işlerde fiyat farkı olarak ödenecek bedelin, sözleşme bedelinde artış meydana gelmesi halinde ise bu artış tutarının yüzde altısı oranında teminat olarak kabul edilen değerler üzerinden ek kesin teminat alınır. Fiyat farkı olarak ödenecek bedel üzerinden hesaplanan ek kesin teminat, hakedişlerden kesinti yapılmak suretiyle de karşılanabilir.”hükmü bulunmaktaır.

        V.Sonuç.

        Kamu İhale Kanununda teminat mektupları daha yazımızın giriş kısmında da açıklandığı üzere  geçici teminat mektubu, kesin teminat mektubu, avans teminat mektubu ,kesin hesap teminat mektubu ve geçici kabul noksanları teminat mektubu olmak üzere beş çeşittir ve bu mektuplara ilişkin standart formlar KİK023.1/Y, KİK023.2/Y, KİK023.3/Y, KİK023.3-4/Y , KİK023.5/Y olarak saptanmıştır.

---

[1]  Madde 32 . – Tekliflerin geçerlilik süresi ihale dokümanında belirtilir. İdarece ihtiyaç duyulması halinde bu süre, teklif ve sözleşme koşulları değiştirilmemek ve isteklinin kabulü kaydıyla, en fazla ihale dokümanında belirtilen teklif geçerlilik süresi kadar uzatılabilir

---