7502 ve 7504 poz numaralı imalatlarda kullanılan prefabrik beton parke ve prefabrik beton bordürlerinin birim fiyat tarifelerine uygun olarak beton tesisi yanında kurulacak prefabrik beton eleman yapma tesisinde imal edilmesi gerektiği hk. (Temyiz K.K)

882 no’lu ek ilâmın 3’üncü maddesinde, Müteahhit      

İnşaat’ın yükleniminde bulunan Samsun-Bafra Yolu İnşaatında:

7502 ve 7504 poz numaralı imalatlarda kullanılan prefabrik beton parke ve prefabrik beton bordürlerinin birim fiyat tariflerine uygun olarak beton tesisi yanında kurulacak prefabrik beton eleman yapma tesisinde imal edilmesi gerekirken, birim fiyat tariflerine aykırı olarak temin edilmesi nedeniyle 07006/K poz no’lu prefabrik parke ve bordür nakli birim fiyatının tespitinde daha uzun mesafe baz alınarak nakliye bedeli hesaplandığı, gerekçeleriyle tazmin hükmü verilmiştir.

Prefabrik beton parke ve bordür nakli ile ilgili olarak, 7502 ve 7504 no’lu birim fiyatların tanımlarında prefabrik malzeme yapma tesisinin beton santrali ile birlikte iş yerinde kurulacağı yönünde bir ifadenin yer almadığını ve böyle bir zorunluluk bulunmadığını, işin sözleşmesinde söz konusu malzemelerin azami 600 km. mesafe dahilinde teminin öngörüldüğünü, müteahhitlerin tekliflerini hazırlarken bu hususların göz önüne alarak teklif verdiklerini, uygulamada sözleşme ve keşif özetine uygun hareket edildiğini belirterek tazmin hükmünün kaldırılmasını istemiştir.

7502 poz no’lu Prefabrik Beton Parke İmali ve Yerine Döşenmesi (6 cm kalınlıkta) birim fiyatının tanımı: "Hazırlanmış ve tesviyesi tamamlanmış temeller üzerine Y.F.Ş.’nin 56. kısmındaki esaslar dahilinde prefabrik beton eleman yapma tesisinde imal edilen beton parkenin projesinde belirtilen şekil, eğim ve kesitlerde yerine konulması" olarak yapılmış, birim fiyata dahil olan ve olmayan masrafların poz no 7500 deki gibi olduğu belirtilmiştir.

Poz no 7500 de Birim Fiyata Dahil Olan Masraflar:

“Gerekli makine ve teçhizatın (Tesis ve Santralın) temini, montajı ve demontajı, gerekli çimento ve suyun tesis yerine temini, depolanması, nakli ve muhafazası, kum ve kırmataşın ocak veya derelerden çıkarılması, depolanması, kırılması, granülometrisine göre elenmesi, yıkanması, vasıtalara yüklenmesi, taşınması, boşaltılması, beton santralı ve prefabrik beton eleman yapma tesisinde şartnamesine uygun bir şekilde beton parkelerin imali, kürü, imalat yerinde yüklenmesi, yatak kumunun işbaşında temini, elenmesi, idarece istenilen ve projesinde gösterilen kalınlıkta serilmesi ve düzeltilmesi, parkelerin şartnamesine göre döşenmesi, inşaat ve imalat yerindeki her türlü yatay ve düşey taşıma ve boşaltmalar, numune alınması ve laboratuvar deneylerinin yapılması, aşağıda "Birim Fiyata Dahil Olmayan Masraflar" başlığı altında sayılanlar dışında kalan diğer bütün işlerin yapılması için lüzumlu her türlü işçilik, malzeme, makine, alet ve edevat masrafları ile müteahhit kârı ve genel masraflar.”

Birim Fiyata Dahil Olmayan Masraflar:

“Prefabrik beton parkelerin imalat yerinden döşendiği yere kadar taşınması” olarak,

7504 poz no’lu Prefabrik Beton Bordür Yapılması ve Yerine Döşenmesi (Yarım Kesik Bordur) birim fiyatının tanımı: “Y.F.Ş.’nin 55. kısmındaki esaslar dahilinde prefabrik beton eleman yapma tesisinde beton bordürlerin imal edilmesi ve yerine döşenmesi” şeklinde yapılmış.

Birim Fiyata Dahil Olan Masraflar:

“Gerekli makine ve (Tesis ve Santralın) temini, montajı ve demontajı, bordur ve harç için gerekli çimento ve suyun tesis ve döşendiği yerde temini, depolanması, nakli ve muhafazası, bordür ve harç için gerekli kum ve kırmataşın ocak veya derelerden çıkarılması, depolanması, kırılması, granülometrisine göre elenmesi, yıkanması, vasıtalara yüklenmesi, taşınması, boşaltılması, beton santralı ve prefabrik beton eleman yapma tesisinde şartnamesine uygun bir şekilde eğilme dayanımı 45 kgf/cm2 olmak üzere beton bordürlerin imali, kürü, imalat yerinde yüklenmesi, inşaat ve imalat yerindeki her türlü yatay ve düşey taşıma ve boşaltmalar, numune alınması ve laboratuvar deneylerinin yapılması, aşağıda “Birim Fiyata Dahil Olmayan Masraflar” başlığı altında sayılanlar dışında kalan diğer bütün işlerin yapılabilmesi için lüzumlu her türlü işçilik, malzeme, makine, alet ve edevat masrafları ile müteahhit kârı ve genel masraflar.”

Birim Fiyata Dahil Olmayan Masraflar:

Bordür temel betonu, bordürlerin imalar yerinden döşendiği yere kadar taşınması.”olarak belirtilmiştir.

Birim fiyat tariflerinden de anlaşılacağı üzere, söz konusu prefabrik beton elemanların, idarenin göstereceği uygun ve iş yerine yakın bir yerde kurulacak bir beton santrali ile prefabrik eleman yapma tesisinde imal edilmesi ve bu imal yerinden döşeneceği yere kadar bedeli ödenerek taşınması gerekmektedir. Aynı zamanda, prefabrik beton elemanlarının temin şeklinin sadece “imalat” olduğu da tariflerde belirlenmiştir.

Yukarıda tariflerden söz konusu prefabrik beton elemanların, idarenin göstereceği uygun ve iş yerine yakın bir yerde yan yana kurulacak bir beton santrali ile prefabrik eleman yapma tesisinde imal edilmesi ve bu imal yerinden döşeneceği yede kadar bedeli ödenerek taşınması gerekmektedir. Aynı zamanda, prefabrik beton elemanlarının temin şeklinin sadece “imalat” olduğu da tariflerde belirlenmiş olmaktadır. Asıl olan, yapılan işlemlerin kendi özel hukukuna uygun olmasıdır. Satın alma yöntemi, YFŞ’nin 55 ve 56’ncı kısımlarındaki esaslara ve şartnamesine uygun olmak kaydıyla müteahhidin kendi tercihi olmalıdır. İşin tarifinde belirtilen temin şeklinden başka bir yolun izlenmesi bütçeye ek bir mali yük getirmemelidir.

Tariflerde belirtildiği gibi santral ve tesisin temin, montaj ve demontaj bedelleri ile imal yerinde yapılması halinde gerekli çimento, kum, çakıl veya kırmataşın imal yerine kadar taşıma bedelleri birim fiyata dahil edilmiştir. Nasıl ki 7502 ve 7504 poz numaralı imalatların birim fiyat tarifine uygun bir şekilde tespit edilmiş birim fiyat cetvellerindeki birim fiyat cetvellerindeki birim fiyatlarından ödeniyorsa, bu prefabrik elemanların 07.006/K pozundan ödenen taşıma bedellerinin de aynı şekilde, idarece gösterilen beton santrali yanında imal ediliyormuş gibi bu santral ile döşeneceği yer arasındaki mesafeye göre hesap edilerek ödenmesi gerekir.

Asıl olan, söz konusu prefabrik elemanların imali için idare tarafından müteahhide yer gösterilmesi, bu elemanların imal yerinden döşenecekleri yere kadar taşıma bedellerinin hesap edilerek ödenmesidir. İmalat yapılmadığından böyle bir yer ve mesafe tespit edilmemiştir. Bu durumda, bu iş için kurulmuş beton santrali doğal olarak prefabrik beton parke ve bordür imali içinde kullanılacağından, bu mesafenin 07.006/K pozundan bedeli ödenen taze beton nakline ait ortalama mesafe olması gerekir. Bu da hakedişin “Sanat Yapıları” kısmının 43’üncü sırasında gösterildiği üzere 59,İ80 km’dir. Bu mesafe gerçek mesafe olmayıp, hesaplamaya esas olmak üzere kıyas yolu ile belirlenmiş bir mesafedir.

Diğer taraftan birim fiyat tariflerinde, beton tesisi yanında kurulacak prefabrik eleman yapma tesisinde imalat yapılacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla üretim yeri belirlenmiş olup, serbest bırakılmamıştır. Sözleşmede belirlenen taşıma mesafesinin, şartnameye uygun üretim yapan yerlerin ortalama mesafesi olduğu belirtilmektedir. Bu piyasa için üretim yapan yerleri işaret etmektedir ki, bu durum birim fiyat tariflerine aykırıdır. Taşıma mesafesi üretim yerinden hesaplanacaktır, bu da beton santralinin kurulduğu yer olmalıdır. Şartnameye uygun olmak koşulu ile müteahhit istediği metotla imal edebilir veya istediği yerden temin edebilir. Bu onun kendi tercihi olmalı ve ek bir ödemeye neden olmamalıdır.

Birim fiyat tarifleri sözleşmenin ekidir ve fiyat analizleri de birim fiyat tariflerinin ekidir. İhale edilen inşaat işleri bir bütündür. Verilen indirim teklifleri genel olarak veriliyorsa bütün kalemleri kapsar. Her bir kalem imalattan kâr edilip edilmediğine bağlı değildir. Şayet teklif birim fiyat veriliyorsa, ihaleye katılan firmanın veya müteahhidin basiretli bir iş adamı gibi düşünerek değerlendirmesini yapması ve kâr edemediğini tespit ettiği iş kalemleri için düşük teklif vermemesi gerekir. Ayrıca her bir iş kaleminden her durumda kâr edilmesi gerektiğini öngören bir kural bulunmamaktadır. Tesislerin temin , kurulma, sökülme ve işletmesinin ekonomik olmadığı yolundaki savunmayı kabul etmek mümkün değildir: Belirli alanı düzenleyen bu kurallar karşısında idarelerin bunlardan bazılarını tamamen veya kısmen değiştirmesi yönünde bir esnekliği bulunmamaktadır.

Görüldüğü üzere birim fiyat tariflerinde kurulacak prefabrik eleman yapma tesisinin imalat yerinde veya yakın bir yerde kurulması, yok burada değil de sözleşme eki keşif özetinde gösterilen 600 kilometrelik mesafe işinde kurulmuş ve buradan getiriliyor ise bunun imalata ait irsaliye ile tevsik edilmesi gerekmektedir.

Belirtilen nedenlerle 7502 ve 7504 poz numaralı imalatlarda kullanılan prefabrik beton parke ve prefabrik beton bordürlerinin birim fiyat tariflerine aykırı olarak temin edilmesi sonucu daha uzun mesafe baz alınarak taşıma bedeli hesaplaması nedeniyle yerinde olan tazmin hükmünün tasdikine, karar verildi.