İhalenin iptali konusunda idarelerin takdir yetkisi nasıl belirlenir?

Kamu İhale Kurulunun 2008/UY.II-4547 Sayılı Kararında:

4734 sayılı Kamu İhale Kanunun “Bütün tekliflerin reddedilmesi ve İhalenin İptali” başlıklı 39 uncu maddesinde;

“İhale komisyonu kararı üzerine idare, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbesttir. İhalenin iptal edilmesi halinde bu durum bütün isteklilere derhal bildirilir. İdare "Bütün tekliflerin reddedilmesi" nedeniyle herhangi bir yükümlülük altına girmez. Ancak, idare isteklilerin talepte bulunması halinde, ihalenin iptal edilme gerekçelerini talep eden isteklilere bildirir.” hükmü,

Aynı maddenin gerekçesinde;

“Tekliflerin yaklaşık maliyete kıyasla çok yüksek olması veya yaklaşık maliyete göre çok yüksek olmamakla birlikte mevcut ödeneğin verilen teklifleri karşılayamaması, Kanunun temel ilkelerine uygun olmayan durumların tespiti gibi" nedenlerle” ihalenin iptal edilebileceği açıklaması,

Anılan Kanununun “İhalenin Karara Bağlanması ve Onaylanması” başlıklı 40 ıncı maddesinin 5 ve 6 ncı fıkrasında ise;

“İhale komisyonu gerekçeli kararını belirleyerek, ihale yetkilisinin onayına sunar. Kararlarda isteklilerin adları veya ticaret unvanları, teklif edilen bedeller, ihalenin tarihi ve hangi istekli üzerine hangi gerekçelerle yapıldığı, ihale yapılmamış ise nedenleri belirtilir.

İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde ihale kararını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal eder.” hükümleri yer almaktadır.

Yukarıda belirtilen hükümler uyarınca, ihalenin iptali konusunda idarelerin takdir yetkisi bulunmaktadır.

İhalenin iptali durumunda geçmişe yönelik olarak ihale işlemleri geçersiz sayılmış olmakta ve artık ortada bir ihaleden ve ihaleye ilişkin bir süreçten bahsetme olanağı kalmamaktadır. Bu durumda anılan işlemin ancak idari işlemin unsurları açısından hukuka aykırı olduğu iddiasıyla incelenmesi mümkün bulunmakta olup, bu tür uyuşmazlıklarda takdir yetkisinin kamu yararı ve hizmet gereği ölçüsü dikkate alınarak kullanılıp kullanılmadığının incelenmesi ve irdelenmesi gerekmektedir.

Başvuru konusu ihaleye ilişkin olarak, ihalenin belli istekliler arasında ihale usulü ile yapıldığı, 17 adet ön yeterlik dokümanı satın alındığı, 07.03.2008 tarihinde yapılan ön yeterlik değerlendirilmesine 16 adayın katıldığı, 21.04.2008 tarihli ihale komisyonu tutanağı ile 9 adayın yeterli bulunduğu, … İnş. Tic. Ltd. Şti.’nin 28.04.2008 tarihinde, … Müh. İnş. Taah. ve Dış Tic. A.Ş.’nin ise 05.05.2008 tarihinde ön yeterlik değerlendirilmesi işlemine itirazlarını içeren iddialarla idareye şikayet başvurusunda bulundukları, idarenin 02.06.2008 tarih ve 75/740 sayı ile aynı tarih ve 75/741 sayılı yazılarla şikayet başvuruları ile ilgili karar aldığı, bu kararlarda şikayet başvurularının geçerli bulunduğu ve idarenin anılan her 2 firmayı da teklif vermeye davet etmeye karar verdiği, idarenin 21.04.2008 tarihinde ihaleye davet ettiği adaylara bildirim yaptığı, buna göre yeterli bulunan adayların en geç 26.06.2008 tarihine kadar tekliflerini sunmak üzere ihaleye davet edildiği, yeterli bulunan 11 adayın 9’u tarafından teklif verildiği, bir isteklinin teklif ekinde geçici teminatının bulunmadığı gerekçesiyle teklifinin değerlendirme dışı bırakıldığı anlaşılmıştır.

08.08.2008 tarihli ihale komisyon kararı ile ihalenin “…ihaleye sunulan teklifler arasında rekabet şartlarının oluşmadığı, en avantajlı ilk iki teklif arasında çok büyük farklılıklar olduğu ve fiyatların ihale komisyonunu tereddüte düşürdüğü…” gerekçeleriyle iptaline karar verildiği ve komisyon kararının 12.08.2008 tarihinde ihale yetkilisi tarafından onaylandığı ve ihalenin iptal edildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kanunun temel ilkeleri belirleyen 5 inci maddesine göre, idarelerin bu kanuna göre yapılan ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla idarelerin ihale sürecindeki bütün idari işlemleri anılan maddede belirtilen ilkelere uygun biçimde tesis etmeleri gerekmektedir. Nitekim anılan Kanun, gerek ihale dokümanı hazırlanması gerekse teklif değerlendirmesi aşamasında temel ilkelerin sağlanması amacıyla idarelere belli bir takdir yetkisi tanımıştır.

Başvuruya konu ihalede ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda ihaleye teklif vermek üzere davet edilen 11 adaydan 9’unun teklif verdiği, teklif veren isteklilerden bir tanesinin teklifinin geçici teminatının olmaması nedeniyle değerlendirme dışı bırakıldığı, sunulan tekliflerden 8’inin geçerli kabul edildiği, ihaledeki en düşük teklif fiyatının yaklaşık maliyete çok yakın olması ve diğer geçerli tekliflerin tümünün ise yaklaşık maliyete göre çok yüksek (yaklaşık maliyetin 1.7 katı ile 2.3 katı mertebesinde) bulunması nedeniyle 4734 sayılı Kanunun temel ilkelerinden saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlik, gizlilik, kamuoyu denetimi, ihtiyaçların uygun şartlarda ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkelerinin göz önüne alınarak; “ihaleye sunulan teklifler arasında rekabet şartlarının oluşmadığı ve fiyatların komisyonu tereddüte düşürdüğü” gerekçesiyle ihalenin iptal edilmesinde kamu ihale mevzuatına aykırılık bulunmamıştır.