Belediyede toplu iş sözleşmesiyle işçiler tarafından kurulacak yapı kooperatifine arsa verilmesine ilişkin hüküm konulabilir mi?

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 33 üncü maddesinin beşinci fıkrasında, “Toplu iş sözleşmeleri ve çerçeve sözleşmeler, Anayasaya ve kanunların emredici hükümlerine aykırı düzenlemeler içeremez.” hükmü yer almaktadır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Arsa ve konut üretimi” başlıklı 69 uncu maddesinde,

“(…)

Arsalar hariç üretilen konut ve işyerlerinin satışı 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tâbi değildir. O belediye ve mücavir alan sınırları içinde kendisine, eşine veya onsekiz yaşından küçük çocuklarına ait konutu olmayan dar gelirli kişiler ile afete maruz kalanlara, sanayi bölgelerinden nakledileceklere ve üyelerinin tamamı bu durumda olan kooperatiflere, bedeli 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümlerine göre oluşturulan takdir komisyonu tarafından belirlenecek tutardan aşağı olmamak üzere arsa tahsisi yapılabilir. Durumları 775 sayılı Gecekondu Kanununun 25 inci maddesine uyan kimselere de bu maddeye göre arsa ve konut sağlanabilir. Bu fıkranın uygulama esasları, İçişleri Bakanlığı ile Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından müştereken hazırlanacak çerçeve yönetmeliğe uygun olarak belediye meclisleri tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.” hükmü yer almaktadır.

Bu maddeye dayanılarak çıkarılan Belediyelerin Arsa, Konut ve İşyeri Üretimi, Tahsisi, Kiralaması ve Satışına Dair Genel Yönetmelik’in 4 üncü maddesinde;

“Bu Yönetmelikte geçen;

Dar gelirli: Aylık toplam geliri asgari ücretin, büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde iki katını, diğer belediyelerde bir buçuk katını geçmeyen aileyi,

…

Tahsis: Belediye tarafından üretilen arsa ve sosyal konutların, bu Yönetmelikte belirtilen şartları taşıyanlara, kıymet takdir komisyonu tarafından belirlenen bedeli karşılığında ihalesiz olarak verilmesini,

…

İfade eder” düzenlenmesi,

Yönetmeliğin “Arsa ve konut tahsis şartları” başlıklı 7 nci maddesinde;

“Konut yapılmak amacıyla arsa tahsis edilecekler ile sosyal konut tahsis edileceklerde aşağıdaki şartlar aranır:

a) Dar gelirli olmak,

b) Kendisinin, eşinin veya onsekiz yaşından küçük çocuklarının o belediye sınırı içinde konutu veya konut yapmaya müsait arsası bulunmamak,

c) En az bir yıldan beri o belediye sınırları içinde ikâmet ediyor olmak,

d) Afete maruz kalmış olmak,

e) Sanayi bölgelerinden nakledileceklerden olmak,

f) 20/7/1966 tarihli ve 775 sayılı Gecekondu Kanunu uygulamaları kapsamında hak sahibi olup, gecekondu ıslahı ve tasfiyesi sebebiyle açıkta kalacak olmak,

Tahsisten yararlanacakların bu maddede aranan şartlardan (a), (b) ve (c) bentlerindeki şartların üçüne birlikte, ya da (d), (e) ve (f) bentlerinde belirtilen şartlardan herhangi birine (c) bendinde belirtilen şartla birlikte sahip olmaları gerekir.” düzenlemesi ile

Yönetmeliğin “Arsa tahsisi” başlıklı 8 inci maddesinde;

“Arsa tahsis bedeli kıymet takdir komisyonu tarafından belirlenecek değerden aşağı olamaz.

Peşinat olarak alınacak tutar arsa bedelinin %20’sinden az olamaz. Peşinat alındıktan sonra kalan borcun aylık taksitler halinde ödenmesi esas olmakla birlikte değişik ödeme planları da uygulanabilir. Ancak toplam ödeme süresi 10 yıldan fazla olamaz.

Tapu devri peşinat alındıktan sonra yapılır.

Arsa bedelinin peşin ödenmesi halinde %25’e kadar indirim yapılabilir.” Düzenlemesi ile,

Yönetmeliğin “Kooperatiflere arsa tahsisi” başlıklı 9 uncu maddesinde;

“Üyelerinin tamamı 7 nci maddede belirtilen şartları taşıyanlardan oluşan kooperatiflere arsa tahsis edilebilir. Bu kooperatiflerden tahsisten önce, üyelerinin tamamının bu şartları taşıdıklarına dair belgeler istenir.

Arsa bedeli tamamen ödeninceye kadar kooperatif üyeliklerinin devri ancak belediye encümeninin izni ile olur.” düzenlemesi yer almaktadır.

Yukarıdaki mevzuat düzenlemelerinden anlaşılacağı üzere,  belediyedeki işçilerin öncelikle dar gelirli kapsamına girmeleri ve belediye sınırı içinde konutu veya konut yapmaya müsait arsası bulunmamaları ve en az bir yıldan beri o belediye sınırları içinde ikâmet ediyor olmaları şartıyla tahsis yapılabilir ancak bu üç şartın birlikte gerçekleşmesi, toplu iş sözleşmesine konu olabilmesi için ise bahsedilen şartların toplu iş sözleşmesine dahil olan bütün işçiler için sağlanması gerekmektedir. Bu kapsamda toplu iş sözleşmesine hüküm konularak arsa tahsis edilmesi ve işçilerin aylık ücretlerinden kesilmesinin mevzuata uygun düşmediği söylenebilir.

Bu konu Sayıştay denetim raporlarına da konu edilmiş olup  yer verilen söz konusu raporda; “belediyenin  işçi ücretlerine bakıldığında belediyelerin işçilerinin kurdukları kooperatifin üyelerinin Yönetmelikteki dar gelirli tanımına girmedikleri anlaşıldığından ayrıca Toplu İş Sözleşmesindeki arsa bedellerinin işçinin aylık ücretinin 1/8’ini geçmeyecek şekilde  tahsil edilmesine ilişkin düzenleme Yönetmelikteki ödeme koşullarına da uygun olmadığından Toplu iş Sözleşmesinin ilgili maddesi mevzuata aykırıdır.” şeklinde karar verilmiştir.

Bodrum Belediyesi 2017 yılı Sayıştay Denetim Raporu