Çalıştırılacak işçiler İçin Hafta Tatili (İlave Gün) Çalışması Adı Altında 270 Saatlik Üst Limitinin Üzerinde Fazla Çalışma Öngörülebilir Mi?

Bazı
idarelerin İdari Şartname ve birim fiyat teklif cetveli standart formunda
işçilere haftalık 45 saat üzerinde yapılan normal çalışma, ulusal bayram ve
genel tatil günlerinde yapılacak çalışma, saat üzerinden yapılacak fazla
çalışma ve ilave gün (tatil) çalışması karşılığında ücret ödeneceği ve teklif
oluşumunda bahse konu ücret kalemlerinin dikkate alınacağına ilişkin düzenleme
öngörmektedirler. 

Örneğin
Teknik personele brüt ücretin  %110 fazlası oranında ödenecek olan asgari
ücretin yanı sıra, işin süresi boyunca 48 gün (1 personel için 24 gün) olarak
hesaplanan ulusal bayram ve genel tatil günleri çalışması karşılığı ile 1080
saat (1 personel için yıllık 270 saat) olarak hesaplanan fazla çalışma
karşılığı ücret ödeneceği, sayılanlara ek olarak, hafta tatili (ilave gün)
çalışması adı altında 120 gün (bir personel için 60 gün) olarak hesaplanan
çalışmanın karşılığı ücretin gün üzerinden teklif edilmesine yönelik düzenleme
yapılabilmektedir.

4857
sayılı İş Kanunu’nun “Fazla Çalışma Ücreti” başlıklı 41’inci maddesinde
“Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi
nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar
çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. 63 üncü madde hükmüne
göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama
çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda
toplam kırkbeş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.

 

Her
bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat
başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.

Haftalık
çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda
yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma
süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle
çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için
verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde
yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.

Fazla
çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar
karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat
otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş
dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

İşçi
hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve
ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.

63
üncü maddenin son fıkrasında yazılı sağlık nedenlerine dayanan kısa veya
sınırlı süreli işlerde ve 69 uncu maddede belirtilen gece çalışmasında fazla
çalışma yapılamaz.

Fazla
saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.

Fazla
çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz...”
hükmü,

Anılan
Kanun’un “Hafta tatili ücreti” başlıklı 46’ncı maddesinde “Bu Kanun kapsamına
giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre
belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman
dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.

Çalışılmayan
hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün
ücreti tam olarak ödenir...” hükmü,

 “Ücret
şekillerine göre tatil ücreti” başlıklı 49’uncu maddesinde “İşçinin tatil günü
ücreti çalıştığı günlere göre bir güne düşen ücretidir...” hükmü,

 “Çalışma
süresi” başlıklı 63’üncü maddesinde “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en
çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın
çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır...” hükmü bulunmaktadır.

2429
sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’un 2’nci maddesinde
“Aşağıda sayılan resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı günü ve 1 Mayıs günü
genel tatil günleridir.

A)
Resmi bayram günleri şunlardır:

1.
23 Nisan günü Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramıdır.

2.
19 Mayıs günü Atatürk'ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı günüdür.

3.
30 Ağustos günü Zafer Bayramıdır.

B)
Dini bayramlar şunlardır:

1.
Ramazan Bayramı; Arefe günü saat 13.00'ten itibaren 3,5 gündür.

2.
Kurban Bayramı; Arefe günü saat 13.00'ten itibaren 4,5 gündür.

C)
1 Ocak günü yılbaşı tatili, 1 Mayıs günü Emek ve Dayanışma Günü tatilidir.

D)Ulusal,
resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı günü ve 1 Mayıs günü resmi daire ve
kuruluşlar tatil edilir.

Bu
Kanunda belirtilen Ulusal Bayram ve genel tatil günleri; Cuma günü akşamı sona
erdiğinde müteakip Cumartesi gününün tamamı tatil yapılır.

Mahiyetleri
itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki
hükümler saklıdır.

29
Ekim günü özel işyerlerinin kapanması zorunludur.” hükmü,

 Adı
geçen Kanun’un 3’üncü maddesinde ise; “A) Hafta tatili Pazar günüdür. Bu tatil
35 saatten az olmamak üzere Cumartesi günü en geç saat 13.00'ten itibaren
başlar.

B)
394 sayılı Hafta Tatili Kanunu, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 sayılı
Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 1475 sayılı İş Kanunu ve diğer
kanunlardaki hafta tatili ile ilgili hükümler saklıdır.” hükmü yer almaktadır.

Kamu
İhale Genel Tebliği’nin “Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında
teklif fiyata dahil olacak giderler” başlıklı 78’inci maddesinde “78.8. Ulusal
bayram ve genel tatil günlerinde (ulusal bayram, resmi ve dini bayram günleri
ile 1 Mayıs Emek ve Dayanışma günü ve yılbaşı günü) yaptırılacak çalışma için
4857 sayılı İş Kanununun 47 nci maddesi, fazla çalışmalar için ise aynı Kanunun
41 inci maddesi uyarınca hesaplanacak ücret, brüt asgari ücret üzerinden; idari
şartnamede brüt asgari ücretin yüzde (%) fazlası öngörülmüş ise bu tutar
üzerinden hesaplanacaktır. Bu durumda, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde
yaptırılacak çalışma için 4857 sayılı İş Kanununun 47 nci maddesi uyarınca
belirlenecek ücretin hesaplanabilmesi açısından çalışılacak gün ve personel
sayısı ile fazla çalışma yapılacak hallerde toplam fazla çalışma saati ihale
dokümanında belirtilecektir.

78.22
Brüt asgari ücret veya üzerinde ücret ödenmesi öngörülen personelin varsa nakdi
yol ve yemek bedeli dahil aylık (78.12 nci maddeye göre gün üzerinden teklif
alınan hallerde günlük) ücreti, fazla çalışma, ulusal bayram ve genel tatil
günlerinde (ulusal bayram, resmi ve dini bayram günleri ile 1 Mayıs Emek ve
Dayanışma günü ve yılbaşı günü) yapılacak çalışmalara ilişkin ücretler ile
engelli işçi ücreti gibi ayrı ayrı hesaplanması gereken her bir işçilik
maliyeti için birim fiyat teklif cetvelinde ayrı satır açılması, malzeme giderlerinin
de ayrı iş kalemleri şeklinde düzenlenmesi zorunludur. Ayrıca, ayni teklif
verileceği belirtilen yemek ve yol giderlerinin de ayrı iş kalemleri şeklinde
düzenlenmesi esastır. Ancak, Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 10
uncu maddesinin beşinci fıkrasına göre işçi sayısı üzerinden teklif alınması
idarece uygun görülmeyen iş kaleminin/kalemlerinin bulunduğu personel
çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalesinin birim fiyat teklif cetvelinde,
bu iş kalemi/kalemleri kapsamındaki işlerde çalıştırılmak üzere ihale
dokümanında asgari sayısı belirtilen personele ilişkin maliyetlere işçilik
kaleminde değil, ait olduğu iş kalemi içerisinde yer verilecek ve istekliler de
tekliflerini buna göre sunacaklardır.

Bununla
birlikte, söz konusu personelin fazla çalışma yapması ve/veya ulusal bayram
ve/veya genel tatil günlerinde çalıştırılması öngörülüyor ise, 78.8. maddesine
göre çalışılacak gün ve personel sayısı ile toplam fazla çalışma saati
belirlenirken, bu personel de dikkate alınmak suretiyle maliyet hesaplaması
yapılarak ulusal bayram ve genel tatil günleri iş kalemi ile fazla çalışma iş
kalemine dahil edilecektir.” açıklamasına yer verilmiştir.

4857
ile 2429 sayılı Kanun’un ve Kamu İhale Genel Tebliği’nin hükümleri ve
açıklamaları bir arada değerlendirildiğinde, çalışılmayan hafta tatili günü
için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o güne dair ücretin tam
olarak ödeneceği, haftalık 45 saati aşan çalışmaların fazla çalışma mahiyetinde
olduğu ve bu durumda işçiye her bir saat fazla çalışma için normal çalışma
ücretinin saat başına düşen miktarının %50 oranında artırılarak ödeneceği, yedi
günlük zaman dilimi içerisinde haftanın herhangi bir gününde kesintisiz en az
yirmidört saat hafta tatili verileceği ve tatilden önceki günlerde mevzuatta
öngörülen süre kadar çalışmış olan işçinin hafta tatilinde de çalıştırılması
halinde bu çalışmanın “fazla çalışma” olarak değerlendirilmesi gerektiği
anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, hafta tatili günlerinde yapılacak çalışmalar
45 saati aşan çalışmalar olacağından ve 45 saati aşan fazla çalışmalarda işçi
ücreti her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin
saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödeneceğinden,
hafta tatilleri için yapılacak çalışmaların “saat” üzerinden, ulusal bayram ve
genel tatil günlerinde yapılacak çalışmaların ise “gün” birimi üzerinden
alınması gerekmektedir.

Netice
itibariyle, ihale konusu iş kapsamında çalıştırılması öngörülen işçiler
açısından, işin süresi dikkate alınarak gerek ulusal bayram ve genel tatil
günleri çalışması gerekse fazla çalışma süreleri, mevzuata göre öngörülebilecek
üst limitten belirlenmiş olmakla birlikte, bu sürelerin haricinde fazla
çalıştırma öngörülebilmesi imkan dahilinde bulunmamaktadır. Dolayısıyla
çalıştırılacak işçiler için hafta tatili (ilave gün) çalışması adı altında 4857
sayılı Kanun’un 41’inci maddesinde yer alan 270 saatlik fazla çalışma üst
limitinin üzerinde fazla çalışma öngörülmesi mevzuata aykırılık taşımaktadır.
Nitekim Kamu ihale Kurulu Uyuşmazlık kararlarında ihale dokümanında açık veya
zımni olarak 270 saatlik fazla çalışma sınırını aşan ihaleleri iptal ettiği
görülmektedir.