İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Bağlı Kuruluşları ile Bunların Üyesi Olduğu Mahalli İdare Birliklerinin Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerinin Gördürülmesine İlişkin Usul ve Esaslar İle Neler Geldi!

1. Belediye ve il özel idaresi şirketlerinde çalıştırılacak personelde aranacak şartlar belirlenmiştir

Usul ve esasların 4’üncü maddesinde şirketlerde işe alınacak işçilerde aranması gereken şartlar sayılmıştır.  

Şirketlerde işe alınacaklarda aşağıdaki şartlar aranır;

1)         25/9/1981 tarihli ve 2527 sayılı Türk Soylu Yabancıların Türkiye’de Meslek ve Sanatlarını Serbestçe Yapabilmelerine, Kamu, Özel Kuruluş veya İşyerlerinde Çalıştırılabilmelerine İlişkin Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla Türk vatandaşı olmak,

2) 18 yaşını tamamlamış olmak,

3 Affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlardan, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlardan mahkûm olmamak,

4) Askerlik durumu itibarıyla;

a) Askerlikle ilgisi bulunmamak,

b) Askerlik çağına gelmemiş bulunmak,

c) Askerlik çağına gelmiş ise muvazzaf askerlik hizmetini yapmış yahut ertelenmiş veya yedek sınıfa geçirilmiş olmak,

5) 22/5/2003 tarihti ve 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla görevini devamlı yapmasına engel olabilecek akıl hastalığı bulunmamak.

6) Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak,

7) İlgili idarelerce ihtiyaç duyulması halinde belirlenecek işin niteliğine uygun özel şartları taşımak,

Özel güvenlik görevlisi olarak işe alınacaklar 10/6/2004 tarihli ve 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun hükümlerine tabidir.

Birinci fıkranın altıncı bendine ilişkin soruşturma ve/veya araştırma talepleri ilgili valilik aracılığıyla yetkili mercilerden istenir. İntikal eden güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması sonuçlan 14/2/2000 tarihli ve 2000/284 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliğine göre illerde valilikler bünyesinde teşkil edilen değerlendirme komisyonunca değerlendirilir. Ancak vali tarafından uygun görülmesi halinde sonuçların değerlendirilmesi ilgili idare bünyesinde anılan Yönetmeliğe göre teşkil edilen değerlendirme komisyonuna bırakılabilir. Şirketin ortakları arasında birden fazla idare bulunması durumunda değerlendirme yetkisinin bırakılacağı idare vali tarafından belirlenir.

Yukarıda görüleceği üzere şirketler tarafından işe alınacak kişiler için belirli şartlar getirilmiş olup bu şartları taşımayanların işe alınması mümkün değildir.

2. İdarelerin Şirket Dahil Personel Giderlerine İlişkin Bir Üst Sınır Konulmuştur

Söz konusu Usul ve Esasların 5’inci maddesinde ise şirketlerin personel giderleri dahil bir sınır konulmuştur. Söz konusu sınırlama 5393 sayılı Belediye Kanununun 49’uncu maddesinde öngörülen sınırlamaya belediye şirketleri dahil edilerek bir bütünlük oluşturulmaya çalışıldığı anlaşılmaktadır. Buna göre il özel idaresi, belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların üyesi olduğu mahalli idare birliklerinin, şirket personeli de dahil yıllık toplam personel giderleri, idarenin gerçekleşen en son yıl bütçe gelirleri toplamının her yıl, bir önceki yıla ilişkin olarak 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılması sonucu bulunacak miktarın yüzde kırkını aşamaz. Bu oran büyükşehir belediyelerinde yüzde otuz olarak uygulanacaktır.

Buna göre belediyede çalıştırılan yıllık personel giderlerinin sınırı %30 iken belediye şirketlerinin de dahil edilmesi ile bu oran %40’a çıkartılmıştır. Belediyeler, il özel idareleri ile mahalli idare şirketlerinin personel giderleri konusunda daha rahat hareket etmeleri engellenmiş olduğu görülmektedir. Hesaplanacak bu oranda, belediye ve il özel idareleri ile bunların üye oldukları birliklerde %40 oranını ve büyükşehir belediyelerinde yüzde 30’unu geçmeyecek şekilde belirlenmiştir.

Bu hesaplama yapılırken belediye şirketlerinin yanında belediyenin üyesi olduğu mahalli idare birliklerinin doğrudan doğruya veya dolaylı olarak birlikte veya ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip olduğu şirketlerin de hesaba katılacağı unutulmamalıdır.

Belediye ve il özel idareleri ile bunların üye oldukları birliklerde %40 oranını ve büyükşehir belediyelerinde yüzde 30’u olarak belirlenen oranı aşan idareler tarafından İçişleri Bakanlığından izin alınmaksızın şirketlerine işçi alımı yapılamaz.

Doğrudan hizmet alım sözleşmesi kapsamında çalışan işçi sayısı, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 24 üncü maddesine göre işçi statüsünde geçişe esas sözleşme kapsamında o iş için öngörülen işçi sayısını aşamaz. Ancak birinci fıkradaki oranın altında kalan idarelerin şirketleri; bu oranın aşılmaması kaydıyla, işten ayrılanların yerine ve iş artışının zorunlu olduğu durumlarda idarenin talebi üzerine yeni işçi alımı yapabilir. İdareler, belirlenen oranın aşılmaması kaydıyla personel çalıştırılmasına dayalı yeni hizmetlerini şirketlerine gördürebilir ve bu amaçla şirketler tarafından yeni işçi alımı yapılabilir.

3. İdareler Tarafından Şirketlere Ödenebilecek Personel Giderinin Nasıl Hesaplanacağı Belirlenmiştir

İdare tarafından şirkete personel gideri için yapılacak aylık ödemelerin toplamı, hizmet alımı sözleşmesinde öngörülen işçi ücretleri esas alınarak hesaplanan;

a)  Asgari İşçilik maliyeti,

b)  Asgari işçilik maliyeti üzerinden hesaplanan %4 sözleşme giderleri ve genel giderler,

c)  İşçilikle bağlantılı ayni giderler,

ç) Asgari işçilik maliyeti ve işçilikle bağlantılı ayni giderler toplamı üzerinden %7’ye kadar belirlenecek kâr,

dâhil işçilik giderleri toplamını aşamaz.

İşçi ücretlerinin tespitinde asgari ücrette meydana gelen artışlar dikkate alınır. Asgari işçilik maliyeti, sözleşme giderleri ve genel giderler ile işçilikle bağlantılı ayni giderler ve kâr oranı, kamu ihale mevzuatı esas alınarak belirlenir.

Buna göre idareler tarafından personel hizmetlerini sağlayan şirketlerine ödenecek aylık ödemelerde asgari işçilik maliyeti + %4 sözleşme giderleri ve genel giderler + İşçilikle bağlantılı ayni giderler + en fazla %7 kar hesaplanabileceği belirlenmiştir.

Hesaplamaların EKAP üzerinden yapılabileceği, yapılacak hesaplamalarda sözleşme imzalama tarihindeki asgari işçilik maliyetlerinin dikkate alınması gerektiği, sözleşmede fiyat farkının verileceğinin belirtilmesi, sözleşmenin uygulanması aşamasında faturalarda ve hakediş eki belgelerinde fiyat farklarının gösterilerek idareler tarafından söz konusu şirkete ödeme yapılması aşamasında dikkate alınması gerektiği değerlendirilmektedir.

Şirketin toplam giderleri içinde, işçilere ilişkin personel giderlerinin tutarı dördüncü fıkra hükümlerine göre şirkete yapılan aylık personel ödemelerinin miktarını geçemez.

Şirketin idareye sunduğu personel çalıştırılmasına dayalı hizmetleri dışındaki diğer faaliyetlerinde çalışan işçilere ilişkin giderler, bu tutarın tespitinde dikkate alınmaz.

4.     Doğrudan Temin Yoluyla Alınan Hizmet Sözleşmelerinin Yazılı Sözleşme İle Yapılması Zorunluluğu getirilmiştir

İl özel idareleri, belediyeler ile bağlı kuruluşları ve bunların üyesi olduğu mahalli idare birlikleri, personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerini 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesindeki limit ve şartlar ile 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendindeki sınırlamalara tabi olmaksızın doğrudan hizmet alımı suretiyle, doğrudan doğruya veya dolaylı olarak, birlikte ya da ayrı ayn sermayesinin yarısından fazlası bu idarelere ait şirketlere gördürebilir.

Belediye veya bağlı kuruluşlarından birinin sermayesinin yarısından fazlasına sahip olduğu şirketlerden; aynı belediye veya bağlı kuruluşları tarafından da ortaklık oranlarına bakılmaksızın doğrudan hizmet alımı yapılması mümkündür.

Bu kapsamda yapılacak personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerin bedelinin tespitinde, Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin yaklaşık maliyetin tespitine ilişkin hükümlerine uyulması zorunludur. Bu Usul ve Esaslarda düzenlenmeyen hususlarda Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği eki Hizmet İşleri Genel Şartnamesi ve ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır.

Bu kapsamdaki hizmet alımlarında taraflar arasında sözleşme imzalanması zorunludur.

Yukarıdaki ilk fıkra 696 sayılı KHK’nın 126’ncı maddesi ile 375 sayılı KHK’nın ek 20’nci maddesine eklenen fıkranın tekrarı olup diğer fıkralarda diğer açıklamalar yer almaktadır. Buna göre İdarece, Belediye veya bağlı kuruluşlardan birinin sermayesinin yarısından fazlasına sahip olduğu şirketlerden (personel çalıştırılmasına dayalı olarak çalıştırılan işçiler 696 sayılı KHK ile hangi şirkete geçirilmiş ise o şirketten) limit ve şartlara tabi olmaksızın doğrudan temin yoluyla sözleşme imzalanması koşuluyla hizmet alması mümkün hale gelmiştir.

Usul ve Esaslar çıkmadan önce Belediye ile belediyenin şirketi arasında protokol yapılması yoluyla personel temin eden idarelerin protokollerin yerine sözleşme imzalamaları gerekmektedir.

Damga vergisi açısından, belediye şirketi damga vergisi Kanununun 8’inci maddesine göre resmi daire sayılmadığından imzalanacak sözleşmeden damga vergisi doğacak olup bunun ödeme yükümlüsü şirket olacaktır. Aynı şekilde ödeme emri belgesi üzerinden binde 9,48 oranında damga vergisi kesilmesi gerekmektedir.

5. İdareler Tarafından Yapılan Hizmet Alımlarının Ve Harcamaların İzlenmesi

Usul ve Esasların 7 ve 8’inci maddelerinde yapılan hizmet alımlarının ve harcamaların nasıl izleneceği açıklanmıştır. Buna göre;

İdareler tarafından personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımına ilişkin bilgiler, üç ayda bir İçişleri Bakanlığına elektronik ortamda bildirilir.  

İdarelerin, doğrudan personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerini gördürdüğü şirketler, bu hizmet sunumuna ilişkin personel giderlerini üç ayda bir İçişleri Bakanlığına elektronik ortamda bildirir.   

Hem idarelerin hem de doğrudan personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerini gördürdüğü şirketlerin bildirimlerine ilişkin esasların İçişleri Bakanlığınca belirleneceği belirtilmiştir.

6. Denetim  

Usul ve Esasların 9’uncu maddesi ile Usul ve Esaslara uyulup uyulmadığının denetiminin İçişleri Bakanlığı tarafından yapılacağı Bakanlar Kurulu Kararında belirtilmektedir. Yönetmelikte Usul ve Esasların denetimi İçişleri Bakanlığına verilmesine rağmen Anayasanın 160’ıncı maddesi ile 6085 sayılı Sayıştay Kanununa göre Sayıştay tarafından da mezkur Usul ve Esaslara uyulup uyulmadığının denetiminin yapılabileceği tabidir.