4734 sayılı Kanunun Teminat Olarak Kabul Edilecek Değerlerden biri olan Devlet iç borçlanma senetlerinin hangi şartlarda teminat olarak kabul edileceği.

I.Giriş.

Kamu İhale Kanunun 34 ncü maddesinde,Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri ve bu senetler yerine düzenlenen belgelerin teminat olarak kabul edilmesi için gereken şartlar yazımızın konusunu oluşturacaktır.

II.4734 sayılı Kanunun “Teminat Olarak Kabul Edilecek Değerler” başlıklı 34 üncü maddesinde; “Teminat olarak kabul edilecek değerler aşağıda gösterilmiştir:

a) Tedavüldeki Türk Parası.

b) (Değişik: 4964/ 21 md.) Bankalar ve özel finans kurumları tarafından verilen teminat mektupları.

c) Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri ve bu senetler yerine düzenlenen belgeler.

(Değişik: 4964/ 21 md.) İlgili mevzuatına göre Türkiye’de faaliyette bulunmasına izin verilen yabancı bankaların düzenleyecekleri teminat mektupları ile Türkiye dışında faaliyette bulunan banka veya benzeri kredi kuruluşlarının kontrgarantisi üzerine Türkiye’de faaliyette bulunan bankaların veya özel finans kurumlarının düzenleyecekleri teminat mektupları da teminat olarak kabul edilir.

(c) bendinde belirtilen senetler ve bu senetler yerine düzenlenen belgelerden nominal değere faiz dahil edilerek ihraç edilenler, anaparaya tekabül eden satış değeri üzerinden teminat olarak kabul edilir.

Teminat mektupları dışındaki teminatlar ihale komisyonlarınca teslim alınamaz. Bunların saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine yatırılması zorunludur.

İhale üzerinde kalan istekli ile ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi istekliye ait teminat mektupları ihaleden sonra saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine teslim edilir. Diğer isteklilere ait teminatlar ise hemen iade edilir. İhale üzerinde kalan istekli ile sözleşme imzalanması halinde, ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibine ait teminat sözleşme imzalandıktan hemen sonra iade edilir.

Teminatlar, teminat olarak kabul edilen diğer değerlerle değiştirilebilir.

Her ne suretle olursa olsun, idarece alınan teminatlar haczedilemez ve üzerine ihtiyati tedbir konulamaz.“hükmü yer almaktadır.

III.Yukarıdaki maddede “Teminat Olarak Kabul Edilecek Değerler” başlığı altında sayılan değerlerden biri de Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen devlet iç borçlanma senetleri ve bu senetler yerine düzenlenen belgelerdir.

Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen bu senetlerin kamu ihalelerinde teminat olarak kabul edilebilmesine ilişkin düzenleme ile söz konusu senetlerin ikincil piyasada daha fazla likidite kazanmaları sağlanarak bu şekilde birincil piyasada da tercih edilirliklerini artırmak ve böylece Hazinenin daha kolay borçlanabilmesini  temin etmek amaçlanmaktadır.

Devlet iç borçlanma senetlerinin “gelir ortaklığı senetleri”, “devlet tahvilleri”, “hazine bonoları” gibi bir çok türü bulunmakla birlikte, uygulamada en çok karşılaşılan türü, “devlet tahvilleri” ile “hazine bonolarıdır.”

Hazine Müsteşarlığı tarafından ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS), vade sonuna kadar elde tutulduklarında belirli bir getiriyi garanti ederler.

Vadesi 1 yıldan az olan DİBS’ler Hazine Bonosu, vadesi 1 yıl ya da daha uzun olanlar Devlet Tahvili olarak tanımlanır.

Devlet tahvilleri ve hazine bonoları, ülkemizde, uzun yıllardan bu yana  fiziken tedavül etmemektedir. Ayrıca, SPK tarafından, 2006 yılı içinde, devlet iç borçlanma senetlerinin de kaydileştirilen diğer sermaye piyasası araçları arasına dahil edilerek Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından izlenmeye başlaması planlanmaktadır. Bu itibarla, isteklilerin teminat olarak fiziken devlet iç borçlanma senedi sunma imkanları bulunmamaktadır. Bu nedenle kanun koyucu, Kanunun 34 üncü maddesinde, bu senetler yerine düzenlenen belgeleri de teminat olarak kabul etmiştir.

Bununla birlikte devlet iç borçlanma senetleri yerine düzenlenen belgelerin kapsam ve şekli ile ihalelerde hangi esas ve usuller dahilinde teminat olarak kabul edilecekleri belirlenmiş değildir.

Bu nedenle “bu senetler yerine düzenlenen belgeler” ifadesinden ne anlaşılması gerektiği hususunu somut olaydaki şartlara göre incelenmesi gerekmektedir.

11.12.2006 tarih ve 2006/UH.Z-3118 Karar Nolu Uyuşmazlık kararında “İdarenin 24.11.2006 tarihli yazısı ekinde yer alan ….bank A.Ş. Ankara Şubesinin yazısında; “Müşterimiz …….ve Eğt. Hizm. İnş. Tur. Taş.Or.Ür.Gıda ve İth.Mad. Hayv. San Ltd. Şti.’nin nezdimizdeki  ……hesabında bulunan 8.400 YTL’lik hazine bonosu açmış olduğunuz taşımalı yemek ihalesi işi için blokededir”.ifadesi yer almaktadır.

Sadece devlet tahvillerinin emanete alındığına dair belgenin sunulması, ilgili belgenin teklif verilen ihale ile ilişkilendirilememesi nedeniyle geçici teminat olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Ancak ilgili banka tarafından idareye yazılan, tahvillerin bloke edildiğine dair yazının bulunması, bu ihalede idare için bir teminat sağlamaktadır.Bu çerçevede, devlet tahvili yerine geçen belgeler konusunda, şekil ve içerik bakımından mevzuatta herhangi bir düzenleme bulunmaması nedeniyle bu durumun istekli aleyhine yorumlanması da temel ilkelere aykırılık teşkil edecektir. Bu nedenle değerlendirme aşamasına ilişkin geçici teminatın geçerliliği hususunda, sözleşmenin kesin teminat yatırılarak imzalanmış olması nedeniyle geçici teminat yönünden idare için herhangi bir zarar doğması imkanı kalmadığından, blokeye ilişkin belgede, bloke şartlarının belirtilmemesinin bu ihalede esasa etkili bir aykırılık olmadığı anlaşılmıştır.”Denilmektedir.

IV.Sonuç

4734 sayılı Kanunun “Teminat Olarak Kabul Edilecek Değerler” başlıklı 34 /c maddesinde düzenlenen.

Devlet İç Borçlanma Senetleri ve bu senetlerden vadesi 1 yıldan az olan DİBS’ler Hazine Bonosu, vadesi 1 yıl ya da daha uzun olanlar Devlet Tahvili olarak tanımlanan belgelerin,teminat olarak kabul edilmesi için ;

– Devlet iç borçlanma senetleri olan “gelir ortaklığı senetleri”, “devlet tahvilleri”, “hazine bonolarının” aslının saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine yatırılması .

-Yada,İlgili banka tarafından idareye yazılan, tahvillerin bloke edildiğine dair yazının bulunması,yazıda firmanın adının,unvanının,hesap numarasının,geçici teminat tutarının ve işin adının  kapsaması gerekir.