Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımlarında işçiler haftanın 7 günü kesintisiz bir şekilde ve günlük 11 saati aşacak (fazla mesai karşılığında da olsa) şekilde idare tarafından çalıştırılabilir mi?

4857 İş Kanunu’nun 46. Maddesinde “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63. maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.

Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.”

4857 sayılı Kanun’un 46. maddesinin atıfta bulunduğu 63. maddede;

“Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.

Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmesi ile dört ayı kadar artırılabilir.”

denilmektedir.

Bu iki maddedeki düzenlemelere göre, bir işçinin ücretli hafta tatiline hak sahibi olabilmesi için; 63. maddede belirtilen haftalık 45 saatlik azami çalışmayı yapması ya da tatil gününden önceki 6 günde çalışmış olması yeterli olmaktadır.

4857 sayılı Kanun’un 41’nci maddesinde;

“Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. 63. madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam kırk beş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.

Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.

Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırk beş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.

Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.

63. maddenin son fıkrasında yazılı sağlık nedenlerine dayanan kısa veya sınırlı süreli işlerde ve 69. maddede belirtilen gece çalışmasında fazla çalışma yapılamaz.

Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.

Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz.

Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmaların ne şekilde uygulanacağı çıkarılacak yönetmelikte gösterilir.” denilmektedir.

Mevzuatımızda işçi hakları bakımından personel çalıştırılmasına dayalı ihalede çalışan işçi ve çalışmayan işçi olarak sadece kıdem tazminatının ödenmesine ilişkin ayrım olup bunun dışında bir ayrım söz konusu değildir. İşçilerin haklarının tamamı 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde korunmaktadır. Bu kapsamda haftalık 45 saati aşan tüm çalışmalar fazla çalışma olarak tanımlanmakta, 45 saati aşan fazla çalışmaların ücretinin %50 zamlı olarak ödeneceği, işçinin talebi halinde, yapılan fazla çalışmalar karşılığında ücret ödenmek yerine, her bir saatlik fazla çalışmanın karşılığında 1,5 saatlik serbest zamanın (ücretli izinin) verileceği yönünde işçiye tercih yapma imkânı verilmiştir.   Yıllık 270 saati aşmamak üzere işçi dilediğini kullanmakta serbest olup işçi fazla çalışmaya zorlanamaz.