Yapım işinde işçilerin ücretlerinin tahsili nasıl yapılır? Başka şantiyede sigortalı gösterilen işçilerin ücretleri hakedişten kesilebilir mi?

Bilindiği gibi yapım işinde yüklenicinin çalıştırdığı işçilerin hakları ve çalışma şartları Yapım İşleri Genel Şartnamesinde ve işçi ile ilgili diğer hakları 4857 sayılı İş Kanununda düzenlenmiştir. Yapım işleri genel şartnamesinde bulunan söz konusu hükümler İş Kanunu ile paralellik arz etmektedir. Şöyle ki;

Personel alacaklarının kontrol edilebilmesi için yüklenici, teknik ve idareci personeli ile işçilerine yaptığı ödemelerin bordrolarından birer suretini, bordroların düzenlenme tarihinden başlayarak en çok bir ay içinde, yapı denetim görevlisine (kontrol mühendisi ve/veya teknik elemanları) verecek ve bu bordrolarda teknik ve idareci personel ile işçilerin sanatları ve çalıştıkları yerler, ad ve soyadları ile doğum yerleri ve tarihleri belirtilecektir. Bordrolarda yüklenicinin veya vekilinin imzası bulunacaktır.

Yüklenicinin iş verdiği alt yüklenicilerin gündelikçi, haftalıkçı veya aylıkçı olarak işyerinde çalıştırdığı işçi, personel ve teknik elemanların tamamı da yüklenicinin elemanları hükmünde olup bunların ücretlerinin ödenmesinden de doğrudan doğruya yüklenici sorumludur. Yüklenici, bunların ücretleri hakkında da aynen kendi elemanları gibi ve yukarıdaki fıkralarda belirtildiği şekilde işlem yapmak zorundadır

Yapı denetim görevlisi iş yerinde çalışanlar arasında yüklenici veya alt yükleniciler tarafından ücretleri ödenmeyenlerin bulunup bulunmadığını kontrol ederek ücretleri ödenmeyen varsa yükleniciden ve alt yüklenicilerden istenecek bordrolara göre bu ücretlerin yüklenici hakedişinden ödenmesini sağlayacaktır. Bunun için yüklenicinin hakediş istemesi üzerine bu istek ve hakedişin ödeneceği tahmini tarih, ilgili idare tarafından işyerinde şantiye şefliği işyeri ilân tahtası veya işçilerin toplu bulunduğu yerler gibi işçilerin görebileceği yerlere yazılı ilân asılmak suretiyle duyurulur. Ücret alacağı olan işçilerin her hakediş dönemi için olan ücret alacaklarının üç aylık tutarından fazlası hakkında adı geçen idarelere herhangi bir sorumluluk düşmez. İlanın yapıldığı, yapı denetim görevlisinin ve yüklenici veya vekili ile işçi temsilcisinin imzaladıkları bir tutanakla tespit edilerek bu tutanağın bir sureti hakedişin ödeme yerine gönderilir.

Yukarıdaki mevzuat ve sizin sorduğunuz soru itibariyle işçilerin alacaklarının ilan edilmiş ve işçiler başvuru yapmamış ise bunun sorumluluğu işçilerin kendilerindedir. İlan yapılmamış ise burada sorumluluk ilgili yapı denetim görevlisi/görevlilerinindir.

Normal şartlarda yüklenicinin sözleşme konusu işte çalıştırdığı işçilerini ilgili işte sigortalı olarak göstermesi olmakla beraber, önemli olan işçinin fiilen nerede çalıştığıdır, kaldı ki mevzuata göre geçici olarak çalıştırılan ve ödemesi alt yükleniciler veya onların çalıştırdığı diğer personellerin bile ücretlerinin ödenmesinden yüklenici sorumlu olduğu göz önüne alındığında işçilerin sigortalarının çalıştıkları şantiyede değil de, diğer şantiyeler üzerinden gösterilse bile yukarıdaki şartlar çerçevesinde yüklenicinin hakedişi üzerinden kesinti yapılarak ilgili işçilere ödemesinin yapması gerektiği değerlendirilmektedir. SGK açısından işçileri çalıştırıldıkları bildirerek tahakkukunu yapmış ise idarenin bu açıdan bir sorumluluğu bulunmamaktadır ancak işçilerin nerede çalıştırılıyor ise orada gösterilmesi gerektiğinden buna ilişkin bildirimin yapılması doğru olacaktır, herhangi bir şikayet durumunda veya iş kazası vs. sonucu soruşturma, mahkeme durumları olur ise burada idarenin maddi sorumluluğu doğabileceği değerlendirilmektedir.